Wanneer een kind opgroeit in een onveilige omgeving waar er sprake is van geweld, verslavingen, misbruik, een vechtscheiding, etc. is het evident dat een kind zichzelf hiertegen beschermt en daar in het volwassen leven de gevolgen van ondervindt. Het stevige beschermingsmechanisme kan immers in het volwassen leven flink in de weg zitten om een verbinding met jezelf en een ander aan te gaan.
In de meeste gevallen ontstaat een beschermingsmechanisme echter veel subtieler. Wat veel in mijn coachpraktijk voorkomt is dat mensen zich in hun jongere jaren wel geliefd, maar niet begrepen hebben gevoeld. Er werd voor hen gezorgd, er werd zelfs geknuffeld en gepraat, maar op een diepere laag werd het kind niet begrepen. Zo ontbrak het aan de juiste begeleiding om het kind in zijn kracht te zetten zodat het zelfstandig de goede keuzes kan maken. Het kind past zich aan op de context waarin het opgroeit en doet wat in die context verwacht wordt. Hiermee wordt niet het eigen pad belopen, maar die van de (voor)ouders. Uiteindelijk met alle gevolgen van dien.
“Van elkaar houden en elkaar begrijpen,
zijn twee verschillende dingen”
Hoewel we onze jeugd doorgaans als ‘normaal’ beschouwen, is onze jeugd feitelijk uniek. Nergens in de wereld was er een samenstelling van individuen op die plaats, in die omgeving en met die familiegeschiedenis als in jouw jeugd. De context waarin jij opgroeide was uniek, jij bent uniek en de manier waarop jij op jouw omgeving reageerde was ook uniek. Als je op een diepere laag niet door jouw ouders begrepen werd, is het lastig om jouw unieke (beschermings)reactie daarop zelf te doorzien. Als kind wist je immers niet beter en je dacht dat jouw jeugd normaal was. “Zo hoort het toch?”
Toch kan dat onbewuste beschermingsmechanisme tegen het gevoel van ‘niet begrepen worden’ je in het volwassen leven flink in de weg zitten. Immers, om wél begrepen te worden pas je je aan op wat jij denkt dat wat van jou verwacht wordt. Niet alleen richting je ouders, maar ook in relaties, op je werk en bij vrienden. Zo kan je een leven opbouwen waarbij je je altijd aanpast en nooit echt volledig jezelf bent. Ik heb mensen mogen begeleiden die zich in een doorbraaksessie ervan bewust werden dat ze bij niemand in hun leven volledig zichzelf waren. Zelfs niet bij hun eigen partner waar ze al jaren mee samen zijn. Uiteindelijk gaat zich dat echt een keer opbreken. Hoe meer jij je aanpast in het leven en daarmee onvoldoende trouw bent aan wie jij bent en wat jij nodig hebt, hoe stroever het leven verloopt. Het is dé oorzaak van burn-outs, depressies en andere persoonlijke crises waar je als mens in kan geraken.
“Trauma isn’t what happens to you,
it’s what happens inside you”- Gabor Maté
Deze dynamiek speelt bij veel militairen en politiemensen die ik mag coachen. Als kind hebben zij zich aangepast aan de familiedynamiek en als volwassene hebben zij zich aangepast aan wat in de defensie- of politieorganisatie van hen verwacht werd. Met de duidelijke structuur en regels bij defensie en politie was dat aanpassen eenvoudig en voelde het als natuurlijk. Sterker nog, het aanpassingsgedrag werd vanaf dag één gestimuleerd en beloond. Daarmee was er dan ook in het werk geen prikkel om ander (authentiek) gedrag te laten zien. Maar ondertussen raak je hiermee steeds verder verwijderd van jezelf. Je luistert niet meer naar je eigen gevoel, maar past je aan op wat jij denkt dat er van je verwacht wordt. Ook dit gaat uiteindelijk altijd mis. Je loopt onherroepelijk een keer vast.
Als je als militair of politiemens je aanpast aan een cultuur van ‘niet lullen maar poetsen’ of waar gevoelens en emoties als zwak worden bestempeld, kan dat tot grote problemen leiden. Immers, om de impactvolle gebeurtenissen, die je onherroepelijk in dit werk meemaakt, goed te kunnen verwerken, moet je juíst je gevoel en emoties uiten. Je mag boos worden, huilen, schreeuwen, praten, rusten, bewegen, etc. om alles een plekje te geven. Om stress uit het lichaam te krijgen, moet je luisteren naar wat jouw lijf nodig heeft. Luister je daar niet naar, blijft de stress in je lijf, bouwt het zich op en stroomt uiteindelijk de spreekwoordelijke emmer over. PTSS wordt niet veroorzaakt door een heftige gebeurtenis, maar door jouw reactie daarop. Als je jezelf als militair of politieman altijd hebt aangepast en niet geleerd hebt te luisteren naar je eigen gevoelens en emoties, heb je in dit werkveld een grote kans om jezelf te verliezen en vast te lopen. PTSS is dé uitnodiging van het leven om je niet meer aan te passen, maar om naar jezelf te luisteren en te doen wat jij nodig hebt. Niet alleen in het werk, maar ook in je relatie, naar je kinderen, vrienden en familie. Het is een wake-up call.
“Als je jezelf altijd aanpast om begrepen te worden,
begrijp je op den duur jezelf niet meer”
Jezelf aanpassen wordt in veel omgevingen als iets positiefs gezien en gestimuleerd. Je past je aan op de familiegewoontes, op de bedrijfscultuur, op de geloofsovertuiging, op de woonomgeving, op jouw partner…. Want “zo hoort het toch?”. Het kan heel confronterend zijn als je voor jezelf eens nagaat in hoeverre je naast al dat aanpassen echt oprecht jezelf bent. Wanneer kan jij helemaal jezelf zijn met alle gevoelens, emoties, behoeftes en ideeën die daarbij horen? Wanneer doe jij wat jij wilt? Wanneer doe jij wat goed voor jou is? Wanneer durf jij trouw aan jezelf te zijn en je daarmee een keer niet aan te passen? Is dat in balans voor jou? Of ben je zover aangepast dat je niet meer weet wat jij eigenlijk zelf echt wilt? Voelt het raar, egoïstisch of totaal oncomfortabel om jezelf te zijn? Zie deze tekst dan als de uitnodiging om het eens anders te gaan doen. Stel jezelf eens vaker de vraag “wat wil ik?”, voordat het leven je hardere wake-up call moet geven.
Ik help mensen om weer volledig zichzelf en vrij te zijn. Ik help je te ontrafelen wie je werkelijk bent en wat jouw onbewuste overlevingsstrategie is. Door uiteindelijk te herinneren wie je werkelijk bent, kan je die strategie loslaten en weer ‘gewoon’ jezelf zijn. Wil je weten wat ik voor jou kan betekenen? Kijk dan eens op: www.doorbraakcoaching.com
Michiel van der Pols - doorbraakcoach